نام شهر اردبيل نخستين‌بار در لوحه‌هاي گلي سومريان در پنج هزارسال پيش در شهر نيپور باستاني به‌عنوان شهري كوهستاني و به‌صورت اَراَتا آورده شده‌است و ساكنين اولية اين شهر اقوام اَراَتتايي باستان بوده‌اند. اين شهر به نامهاي دارالارشاد، دارالملك، دارالعرفان، دارالامان و شهرمقدس ملقب بوده است و در دوره‌هاي مختلف مركز ايالت آذربايجان بوده و به‌علت قرار داشتن در مسير “جادة ابريشم” از رونق اقتصادي بسياري برخوردار بوده‌است. جمعيت شهرستان اردبيل طبق آمار سال 1375 معادل 563477 نفر است. آب‌وهواي اردبيل در بهار و تابستان معتدل، خنك و مطبوع است.

تاريخچه كشت چغندرقند در ايران

اولين كارخانة قند در ايران در سال 1277 با همت ميرزاعليخان امين‌الدوله و با مساعدت كارشناسان بلژيكي در كهريزك تأسيس و پس‌از سه نوبت بهره‌برداري با ظرفيت يكصد تن چغندر در شبانه‌روز با دلايل واهي به تعطيلي كشانده شد. با وجود اينكه از ديرباز، چغندرقند گياهي شناخته‌شده براي ايرانيان بود ولي تا سال 1310، چندان توجهي به گسترش سطح زيركشت و توليد اين گياه صورت نپذيرفته بود. در اين‌سال، همزمان با شروع فعاليت مجدد كارخانة قند كهريزك و تأسيس كارخانةقند كرج، كشت اين گياه در سطح دو هزارهكتار و با توليد 19هزارتن محصول ريشه آغاز شد. طي يازده‌سال، سطح زيركشت و ميزان‌توليد محصول چغندرقند به‌ترتيب به 25 هزارهكتار و 162هزار تن افزايش يافت. درسال 1321 به‌دليل بروز جنگ جهاني دوم، زراعت و توليد اين گياه دچار وقفةكوتاهي شد؛ اما به‌دنبال آن تا سال 1328 سطح زيركشت چغندرقند به 22هزار هكتار و مقدارتوليد به 191هزار تن رسيد. در حال‌حاضر، چغندرقند سالانه در سطحي معادل 186هزارهكتار كشت و با راندمان متوسط 57/29 تن درهكتار، ميزان 5/5 ميليون تن محصول توليد مي‌شود.

تاريخچه توليد بذر چغندرقند در اردبيل

طبق مندرجات روزنامة وقايع‌الاتفاقيه، بذر چغندرقند اولين بار توسط دكتر پولاك در سال 1274 شمسي وارد ايران شد. بين سالهاي 1310 تا 1315، بذر موردنياز زراعت چغندرقند از كشورهاي آلمان، لهستان و چكسلواكي وارد مي‌شد. در سال 1314 به آقاي مرتضي قلي بيات رئيس فلاحت وقت دستور داده شد تا مقدمات كار طوري فراهم شود كه ظرف مدت پنج سال، بذر موردنياز چغندرقند در داخل كشورتهيه شود. به همين‌منظور، نصراله‌حكيمي به آلمان اعزام و پس از ديدار با پروفسور اشنايدر، از وي دعوت به عمل آورد تا به ايران عزيمت كند. از سال 1315، پروفسور اشنايدر با همكاري مرحوم مهندس قره‌باغي، كار اصلاح لاينهاي سازگار به شرايط آب‌وهوايي ايران را آغاز كردند و در سال 1320 اولين بذر اليت تهيه شد.

از بدو تأسيس بنگاه توليد بذر چغندرقند در سال 1332، به استثناي سالهاي 1352 و 1359، تمامي بذر موردنياز كارخانجات قند كشور در داخل تأمين شده است. در ابتدا، تكثير بذور اليت در همدان، اردبيل، سراب، خراسان، فارس، فيروزكوه، زنجان و كرج صورت مي‌گرفت ولي با توجه به كيفيت بالاي بذر توليدي در منطقةاردبيل؛ در حال حاضر، كلية بذر موردنياز كشور كه سالانه بالغ بر پنج هزار تن مي‌شود، در اين منطقه و توسط اداره اصلاح و تهية بذر چغندرقند توليد مي‌شود.


پس از آغاز توليد بذر چغندرقند در داخل كشور به همت مرحوم مهندس اسماعيل قره‌باغي و پروفسور اشنايدر، فعاليتهاي مربوط به بررسي و چگونگي توليد بذر همزمان با مناطق ديگر، در اردبيل نيز شروع شد. به تدريح با توجه به استعداد منطقه در توليد بذر كيفي چغندرقند و استقبال كشاورزان، از سال 1337، ساير مناطق بذرگيري تعطيل و توليد بذر به اردبيل انحصار يافت. استان اردبيل با دارا بودن حدود 1/1درصد از مساحت كل كشور، 82/4 درصد از زمينهاي زراعي (595043هكتار) و يك‌درصد از باغات (19207هكتار) كشور را در خود جاي داده‌است.

ادارة اصلاح و تهية بذر چغندرقند از پنج واحد با شرح وظايف معين تشكيل يافته است.

.بخش توليد بذر

الف) نظارت و تقسيم بذور اليت در مناطق توليد بذر
ب) شناسايي كشاورزان مستعد جهت عقد قرارداد تكثير بذر
پ) مساحي مزارع توليد ريشچه و بذر
ت) مساحي سيلو و تعيين مقدار ريشچه
ث) تهية آمار و ارقام موردنياز مديريت
ج) نظارت و توزيع نهاده‌هاي زراعي
ح) ترويج و توسعة كشت مكانيزه
خ) معرفي كشاورزان نمونه

. بخش كنترل بذر

الف) كنترل ايزولاسيون مزارع توليد بذر جهت جلوگيري از اختلاط ژنتيكي ارقام
ب) كنترل و تعيين درصد منوژرميته و نر عقيمي مزارع توليد بذر
پ) نظارت بر حذف پايه‌هاي گرده‌افشان در مزارع توليد بذر منوژرم هيبريد
ت) نظارت بر خريد بذر از پيمانكاران
ث) نمونه‌گيري از محموله‌هاي بذر پيمانكاران و تعيين خصوصيات كمي و كيفي بذر
ج) نمونه‌گيري از مراحل بوجاري بذر در كارخانة بوجاري و تعيين كيفيت بذر براساس استانداردهاي بين‌المللي(ISTA)
ح) نمونه‌گيري از بذور ارسالي به كارخانجات قند و تعيين خصوصيات كيفي آن

. بخش بوجاري و آماده‌سازي بذر

الف) خشك كردن و تعديل رطوبت بذوري با محتوي رطوبت بيش از 16 درصد
ب) بوجاري و درجه‌بندي بذر
پ) ضدعفوني و كيسه‌گيري بذر

. بخش انبارها

الف) انبارگيري بذور خام و بوجاري شده
ب) صدور بذر به كارخانجات قند
5. بخش اداري ـ مالي
الف) تأمين نيازمنديهاي اداري
ب) تأمين بودجة خريد بذر